Rewitalizacja – to warto wiedzieć

Rewitalizacja to skoordynowany proces działań infrastrukturalnych, społecznych i gospodarczych służący wyprowadzeniu danego obszaru z kryzysu, tj. z sytuacji, gdy występuje natężenie negatywnych zjawisk społecznych i gospodarczych najczęściej połączonych z degradacją przestrzeni. Obszary zdegradowane – kwalifikujące się do rewitalizacji, wskazane są w Lokalnym Programie Rewitalizacji. Mogą to być nie tylko historyczne centra miast, ale także tereny poprzemysłowe, powojskowe oraz blokowiska.

Działań rewitalizacyjnych nie należy utożsamiać wyłącznie z zabudową historyczną, chociaż rewitalizacja często związana jest z obszarami historycznymi, które z racji wieku i wieloletnich zaniedbań uległy największej degradacji technicznej. Zasoby te w dużym stopniu zamieszkują osoby znajdujące się w złej sytuacji materialnej, co często powoduje nagromadzenie negatywnych zjawisk społecznych co z kolei zniechęca podmioty prywatne do prowadzenia na tym terenie działalności gospodarczej.
W dość zróżnicowanej strukturze miejskiej problem degradacji może dotyczyć również nowej zabudowy, gdzie specyficzny układ zabudowy powoduje brak zidentyfikowanej przestrzeni publicznej oraz zanik więzi sąsiedzkich. Jeśli towarzyszą temu negatywne zjawiska społeczne tj. np. bieda, bezrobocie, przestępczość to obszar taki również będzie wymagał rewitalizacji.
Zupełnie inne przesłanki dotyczą rewitalizacji terenów poprzemysłowych oraz powojskowych, gdzie degradacja wynika z zaniechania działalności przez  poprzedniego użytkownika. Wówczas kryteria dotyczące zjawisk społecznych tracą na znaczeniu. Kluczowe w tych przypadkach jest znalezienie nowego, odpowiedniego przeznaczenia dla danego terenu, jego wtórne zagospodarowanie, aby obszar ten był zdolny do generowania nowych aktywności. 

Nie wszystkie podejmowanie działania rewitalizacyjne, w tym różnego rodzaju inwestycje i remonty są finansowane z funduszy unijnych. Proces rewitalizacji finansowany jest także m.in. z budżetów miast, ze środków przedsiębiorców, osób fizycznych, kościołów, organizacji pozarządowych.

Na zwiększenie efektywności działań dotyczących przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu mają wpływ organizacje pozarządowe, których działalność jest często wspierana dotacjami miejskimi (m.in. w ramach otwartych konkursów ofert) oraz grantami przyznawanymi przez np. Fundację „Fundusz Grantowy dla Płocka”. Organizacje te powinny realizować zadania dostosowane do potrzeb danego obszaru.

Dotowanie remontów obiektów zabytkowych z budżetu miasta jest jednym z nielicznych dostępnych i możliwych prawnie do stosowania w rewitalizacji systemów motywacyjnych.

Mieszkalnictwo jest jednym z ważniejszych problemów rewitalizacji. Wymaga systemowych rozwiązań. Lokalna społeczność powinna być włączana w realizowane projekty rewitalizacyjne. Należy unikać zjawiska gentryfikacji - dążyć do poprawy warunków życia obecnych mieszkańców, a nie ich całkowitej wymiany.

Działania rewitalizacyjne można prowadzić wyłącznie na obszarach, na których zidentyfikowano sytuację kryzysową. Wszelkie remonty, modernizacje oraz inwestycje infrastrukturalne same w sobie nie są działaniami rewitalizacyjnymi, jednak inwestując w poprawę stanu zabudowy i infrastruktury w obszarze zidentyfikowanym jako obszar rewitalizacji stanowią jej ważny element. Inwestycje w infrastrukturę nie są celem rewitalizacji a jedynie narzędziem do osiągnięcia celu ożywienia obszaru. Społeczność lokalna lepiej identyfikuje się z realizowanymi działaniami jeśli chociażby w minimalnym stopniu ma na nie wpływ.

Przykładowymi działaniami rewitalizacyjnymi mogą być:

• budowa/remont oświetlenia, zakup i instalacja systemów monitoringu – o ile te działania przyczynią się do zwiększenia poczucia bezpieczeństwa osób przebywających w zagrożonych patologiami społecznymi obszarach miasta oraz przyczynią się do zapobiegania występowania zjawiska przestępczości

• budowa/przebudowa/remonty ulic, chodników, ścieżek rowerowych – o ile w wyniku tych działań nastąpi poprawa funkcjonalności ruchu w obszarach wskazanych do rewitalizacji oraz zwiększy się dostępność do tych obszarów

• zagospodarowanie przestrzeni publicznych, w tym m.in. przebudowa placów, budowa/remonty parkingów, publicznych toalet miejskich, montaż elementów małej architektury, regeneracja miejsc rekreacji, tworzenie nowych terenów zieleni, placów zabaw dla dzieci – o ile dzięki tym działaniom nastąpi ożywienie obszaru poddawanego rewitalizacji za sprawą zwiększenia liczby osób korzystających z odnowionej przestrzeni

• budowa/przebudowa/remonty obiektów oraz ich adaptacja na cele społeczne (np. świetlice środowiskowe, warsztaty terapii zajęciowej), zdrowotne (np. szpitale, przychodnie), edukacyjne (np. przedszkola, szkoły), kulturalne (np. domy kultury, galerie, muzea), turystyczne (np. punkty informacji turystycznej, hotele), mieszkalno-usługowe – o ile działania te przyczynią się do uporządkowania zdegradowanej przestrzeni miejskiej oraz ożywienia najbliższego otoczenia

• konserwacja i renowacja obiektów zabytkowych – o ile działania te połączone są z wprowadzeniem do zabytku nowej funkcji (społecznej, kulturalnej, usługowej) mającej wpływ na ożywienie najbliższego otoczenia

• przebudowa/remonty budynków mieszkalnych, w tym wymiana mediów – o ile w wyniku tych działań budynki te, znajdujące się najczęściej w złym stanie technicznym, nie będą już stanowiły zagrożenia dla życia ludzi oraz zmniejszą się koszty ich utrzymania co ma istotne znaczenie z uwagi na częste występowanie na terenach rewitalizowanych zjawiska ubóstwa

• inicjatywy na rzecz inteligentnego rozwoju terenów wskazanych do rewitalizacji w celu pełnego wykorzystywania ich potencjału 

• organizacja przedsięwzięć kulturalnych, sportowych, turystycznych, edukacyjnych, które integrują i aktywizują lokalną społeczność do częstszego korzystania z przestrzeni publicznych

• organizacja warsztatów, kursów, szkoleń indywidualnych i grupowych, które służą przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu np. osób bezrobotnych, starszych, niepełnosprawnych oraz przyczyniają się do ich aktywizacji zawodowej

• organizacja zajęć dla dzieci i młodzieży, które zamieszkują na terenach wskazanych do rewitalizacji w szczególności zajęcia mające na celu wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów oraz rozwijanie ich zainteresowań

• działania mające na celu wspieranie przedsiębiorczości na terenach wskazanych do rewitalizacji, w tym np. wynajmowanie gminnych lokali na preferencyjnych warunkach, zwolnienia z podatku od nieruchomości, stworzenie bazy danych przedsiębiorców prowadzących działalność na terenach wskazanych do rewitalizacji, stworzenie bazy zawierającej informacje o lokalach użytkowych do wynajęcia, wspólna promocja przedsiębiorców, przyznanie jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej na terenach wskazanych do rewitalizacji

• wspieranie podmiotów ekonomii społecznej

• organizacja plebiscytów, konkursów dla podmiotów prowadzących działalność na terenach wskazanych do rewitalizacji (np. na najładniejszy balkon, witrynę świąteczną) oraz dla właścicieli nieruchomości (np. na najciekawiej zagospodarowane podwórko) w celu zaktywizowania ich do podejmowania działań na rzecz poprawy warunków życia mieszkańców obszarów poddawanych rewitalizacji, ożywiania przestrzeni oraz poprawy jej estetyki

• organizacja okresowych targowisk, jarmarków na terenach wskazanych do rewitalizacji w celu ożywienia przestrzeni oraz wsparcia przedsiębiorców prowadzących na tych terenach stałą działalność (np. restauratorów, handlowców) za sprawą udziału w tych imprezach kupców oraz klientów

• stworzenie systemu zamiany lokali mieszkalnych obejmującego zarówno realizację wniosków o zamianę lokali, jak i aktywne zachęcanie najemców do przeprowadzenia się na tereny poddawane rewitalizacji

• działania mające na celu wzmocnienie i rozwój instytucji publicznych w celu poprawy jakości świadczonych usług oraz ich dostępności, w tym m.in. streetworker (pedagog ulicy)

• opracowanie katalogu dobrych praktyk w zakresie zasad rozmieszczania obiektów informacji wizualnej (reklam i szyldów) w celu poprawy jakości estetyki przestrzeni publicznej - reklamy nie powinny zawłaszczać tej przestrzeni dla celów komercyjnych ani w niej dominować, winny pełnić rolę informacyjną

• przyjęcie jasnych zasad dotyczących ograniczeń w ruchu kołowym, preferencje dla komunikacji publicznej (budowa/remonty dworców, centrów przesiadkowych), ułatwienia dla rowerzystów oraz stworzenie lepszych warunków do poruszania się dla pieszych z uwzględnieniem osób z ograniczoną zdolnością poruszania

• organizacja konsultacji społecznych mających na celu poznanie opinii wszystkich środowiska zainteresowanych procesem rewitalizacji. Projekty rewitalizacyjne powinny być wynikiem zidentyfikowanych potrzeb mieszkańców. Dlatego projekty te powinny być przedstawione do konsultacji jeszcze przed przystąpieniem do opracowania dokumentacji projektowej.

Działania rewitalizacyjne o charakterze infrastrukturalnym powinny w swoim zakresie uwzględniać m.in. działania w zakresie oszczędności energetycznej (np. termomodernizacja, odnawialne źródła energii, montaż energooszczędnego oświetlenia), potrzeby osób niepełnosprawnych (np. montaż wind, budowa podjazdów), budowę/przebudowę/remonty sieci (np. kanalizacyjnych, wodociągowych) oraz poprawę estetyki (np. uporządkowanie tablic reklamowych).
 
Jednocześnie uprzejmie informujemy, że przystąpiliśmy do opracowania kolejnej edycji programu rewitalizacji. Nowe opracowanie, spowodowane jest zmieniającymi się uwarunkowaniami sytuacji społeczno-gospodarczej miasta oraz koniecznością dostosowania programu rewitalizacji do nowych wytycznych przyjętych na lata 2014-2020. Dlatego liczymy na Państwa współpracę zarówno przy realizacji konkretnych zadań jak również przy programowaniu działań programu rewitalizacji na lata 2014+

Zapraszamy do współpracy.