44. rocznica Płockiego Czerwca 1976
25 czerwca 2020
Odsłonięcie przez prezydenta Andrzeja Nowakowskiego tablicy pamiątkowej na budynku Książnicy Płockiej w czerwcu 2016 r
Fotografia archiwalna (IPN) - materiały operacyjne SB - demonstranci na ul. Tumskiej
Sesja naukowa podsumowująca Płocki Czerwiec '76 w 40. rocznicę wydarzeń - prof. J. Eisler
Happening przygotowany przez płocką młodzież
Płock jest jednym z miast, gdzie 44 lata temu - w czerwcu 1976 r. - doszło do największych manifestacji robotniczych, które zakończyły się starciami z Milicją Obywatelską i ZOMO, a następnie represjami wobec uczestników protestu, w tym aresztowaniami i wyrokami więzienia oraz zwolnieniami z pracy.
Protesty z 1976 r. w konsekwencji rozbudziły świadomość i dały początek budowie społeczeństwa obywatelskiego w Polsce czasów Edwarda Gierka. Na fali protestów i represji ich uczestników powstały Komitet Obrony Robotników (KOR), Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROBCIO), Konfederacja Polski Niepodległej (KPN). Te wydarzenia były także w konsekwencji motorem napędowym strajków w 1980 r. i powstania NSZZ „Solidarność”.
Wieczorem 24 czerwca 1976 r. władze PZPR zdecydowały o podaniu do wiadomości publicznej informacji o drastycznych podwyżkach cen żywności. Do sprowokowania wybuchu społecznego niezadowolenia przyczyniły się również niesprawiedliwe rekompensaty (zarabiający poniżej 1300 zł mieli otrzymać 240 zł, zarabiający powyżej 6000 zł – 600 zł).
Przeciwko tej decyzji zaprotestowało 25 czerwca 1976 r. ok. 80 tys. osób z 97 zakładów w 24 województwach. W Radomiu, Ursusie i Płocku odbyły się pochody i manifestacje, które przerodziły się w starcia z Milicją Obywatelską i z ZOMO. Za udział w proteście osądzono ponad 270 osób, wobec których zapadły wyroki od kilku miesięcy do 10 lat pozbawienia wolności. Wielu protestujących było represjonowanych, np. zwalnianych z pracy.
W Płocku 25 czerwca 1976 r. zastrajkowali robotnicy Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych (obecnie PKN Orlen), Przedsiębiorstwa Remontowo-Montażowego „Naftoremont” i Przedsiębiorstwa Robót Elektrycznych „Elektromontaż”. W marszu, który przeszedł ulicami miasta spod bram płockiej rafinerii pod budynek Komitetu Wojewódzkiego PZPR przy ul. Kosciuszki, uczestniczyło ok. 3 tys. osób. Po drodze do manifestujących dołączali spontanicznie przechodnie. Ostatecznie protestujących otoczyły jednostki MO i ZOMO, ściągnięte z sąsiednich województw, głównie z Łodzi. Doszło do starć, które trwały do późnego wieczora. Aresztowano kilkadziesiąt osób, a wobec ponad 30 zapadły wyroki – 18 uczestników płockiego protestu skazano na od 2 do 5 lat więzienia, pozostałych na kary pozbawienia wolności w zawieszeniu.
Protest robotniczy w Płocku z czerwca 1976 r. jest mało znany ze względu na celowe działanie propagandy komunistycznej. Ówczesne władze PRL celowo pomijały lub umniejszały wkład płocczan w wydarzenia Czerwca ‘76. Chodziło o organizację Centralnych Dożynek w Płocku, na stadionie Wisły. W Płocku zaplanowano imprezę z udziałem pierwszego sekretarza PZPR Edwarda Gierka i premiera Piotra Jaroszewicza. Ostatecznie władze nie zdecydowały się na przeniesienie organizacji dożynek do innego miasta i te . odbyły się w Płocku we wrześniu 1976 r.
Wydarzenia Czerwca ’76 w Radomiu, Płocku i w Ursusie, a także w innych miastach, przyczyniły się do wzmożenia działalności opozycyjnej wobec władz PRL. Już w lipcu 1976 r. rozpoczęła się akcja pomocy socjalnej i prawnej dla skazanych, represjonowanych, a także ich rodzin, która doprowadziła we wrześniu do powstania Komitetu Obrony Robotników, pierwszej w PRL jawnej organizacji opozycyjnej.
Według Henryka Kamińskiego, którego wyrzucono z pracy za organizację strajku w płockim „Naftoremoncie” oraz udział w późniejszej manifestacji pod siedzibą PZPR, protesty z czerwca 1976 r. były „spontanicznym ruchem robotników, ruchem niezadowolenia”, który przyczynił się do powstania cztery lata później NSZZ „Solidarność”.
W 40. rocznicę wydarzeń Czerwca ’76 w Płocku na budynku dawnego Komitetu Wojewódzkiego PZPR (budynek Książnicy Płockiej przy ul. Kościuszki), przed którym doszło do starć protestujących z Milicją Obywatelską i ZOMO, odsłonięta została tablica pamiątkowa „Krok ku Wolności”, ufundowana przez Region Płocki NSZZ „Solidarność”. Most w ciągu ul. I. Łukasiewicza otrzymał nazwę Most Płockiego Czerwca 1976 r. Pamiątkową tablicę odsłonięto także na Stanisławówce.
K. Kozłowski
