Gotyk w Polsce zaczął się w Płocku?

Zabytki architektury odkryte w Małachowiance pochodzą z przełomu romanizmu i gotyku, okresu kiedy obok kamienia, była już używana także cegła. Tej klasy architektura do tej pory na ziemiach polskich znana była jedynie na Śląsku. Czy to oznacza, że gotyk w Polsce zaczął się w Płocku? Na ten temat rozmawialiśmy z prof. nzw. dr hab. inż. arch. Robertem Kunklem*, który gościł w Płocku na terenie Kolegiaty Św. Michała w L.O. im. Marszałka St. Małachowskiego.

Jak cenne z historycznego punktu widzenia są odkryte fundamenty Kolegiaty Św. Michała w Małachowiance?

To jedna z nielicznych pozostałości z tego typu architektury z czasów Konrada Mazowieckiego. Poza tym, że sprowadził Krzyżaków, był fundatorem kościołów, w tym także Kolegiaty św. Michała w Płocku. To bardzo ciekawa budowla z okresu późnego romanizmu, kiedy już w powszechnym użyciu była cegła, ale także piękne detale kamienne. Tej klasy architektura z lat 1230-1240 spotykana była właściwie tylko na Śląsku. Dlatego wydaje się, że także w Płocku oglądamy warsztat śląski. W tej chwili mamy tylko zewnętrzne mury i fundamenty murów wewnętrznych, które zostały zburzone w czasach jezuickich, kiedy zrobiono jednoprzestrzenny kościół.

Można więc przyjąć, że odkryte elementy architektoniczne to przykład z pogranicza stylów romańskiego i gotyckiego. Czy mamy do czynienia z architekturą późnoromańską czy już z wczesnogotycką?

Historyk sztuki powie, że jest to budowla późnoromańska, natomiast dla architekta jest to już wczesny gotyk. W prezbiterium mamy bowiem wyraźne ślady służek, na których opierały się sklepienia krzyżowo-żebrowe. Szkielet jest już gotycki, choć detale są późnoromańskie. To świadczy o tym, że jest to jedna z najwcześniejszych budowli gotyckich na terenie naszego kraju. Ta kolegiata to bardzo ciekawa, wysokiej klasy budowla.

Co jeszcze ciekawego może zostać odkryte na terenie Kolegiaty Św. Michała?

Być może pod tą XIII-wieczną kolegiatą znajduje się jeszcze starszy kościół, który można by identyfikować, a o tym pisali już wcześniej badacze Małachowianki, ze znanym tylko z dokumentów kościołem Dobiechny (Dobiechna - wdowa po Wojsławie, opiekunie Bolesława III Krzywoustego - red.).

Przypominamy, że rewitalizacja zabytkowych budynków dawnego Kolegium i dawnej Kolegiaty św. Michała w Płocku jest realizowana w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013 Priorytet V Wzmocnienie roli miast w rozwoju regionu Działanie 5.2 Rewitalizacja miast. Całkowity koszt inwestycji wynosi 29 909 768,60 zł. Wartość dofinansowania ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wynosi 25164 660,55 zł, co stanowi 85 proc. wydatków kwalifikowanych.

Inwestycja polega na przebudowie, modernizacji i konserwacji zabytkowych  budynków Kolegium i Kolegiaty w celu poprawy ich stanu technicznego, dostosowania ich do obowiązujących przepisów budowlanych, sanitarnych oraz przeciwpożarowych. Przebudowa obiektu uwzględnia bardzo wysoki poziom historyczno-architektoniczny obiektu i jednocześnie współczesne wymogi funkcjonowania placówki dydaktycznej. W ramach inwestycji prowadzone są prace budowlane we wszystkich branżach.

Ze względu na zabytkowy charakter obiektu i stopień zaawansowania prac, plac budowy pozostaje całkowicie zamknięty dla osób postronnych.

* prof. nzw. dr hab. inż. arch. Robert Kunkel  - konsultant nadzorujący rewitalizację na terenie Małachowianki, Prodziekan Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej ds. Nauki, absolwent Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej 1972, doktorat 1986. st. asystent w Instytucie Maszyn Matematycznych 1973-1977, dyrektor Ośrodka Dokumentacji Zabytków od 1995-2003. Jest członkiem Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS .

opr. K. Kozłowski, fot. materiały prasowe UMP, (fot. prof. R. Kunkla - materiały Politechniki Warszawskiej)