Obchody 75. Rocznicy powstania Tajnej Organizacji Nauczycielskiej
12 listopada 2014
Dziś w Domu Władysława Broniwskiego odbyły się obchody 75. Rocznicy założenia Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. Zebrani uczcili pamięć nauczycieli, którzy w czasie II wojny światowej z narażeniem życia uczyli dzieci i młodzież.
Z okazjonalnego referatu przedstawionoego podczas uroczystości wynika, że Płock był miastem niezwykle aktywnym w kwestii tajnego nauczania. W okresie okupacji hitlerowskiej w Płocku i okolicach na tzw. kompletach o polską szkołę włączyli się nauczyciele, którym udało się uniknąć aresztowania. Prowadzili oni 300 kompletów na poziomie szkoły powszechnej i 45 z programem szkoły średniej. Tajnie nauczano 4300 uczniów z tego 211 gimnazjalistów.
Nie licząc indywidualnego nauczania istniały cztery duże grupy - komplety tajnej nauki, pozorujące nauczanie katechizmu, które powstały z inicjatywy księdza Seweryna Wyczałkowskiego, proboszcza Fary. Jedną z tych grup liczącą około 130 dzieci uczyła Alina Rebinder - katechetka. Pozorując naukę religii realizowała jednocześnie program czterech klas szkoły powszechnej. Poza tym na wycieczkach za miasto uczyła dzieci wierszy i pieśni patriotycznych.
Drugą, największą grupę w Płocku uczyła Maria Dąbrowska, nauczycielka przedszkola. Tajne nauczanie prowadziła od 1940 roku do 12 stycznia 1945 w swoim domu przy ul. Dobrzyńskiej. Pomocą i wsparciem służyli jej: ksiądz Seweryn Wyczałkowski oraz profesor Faustyn Piasek, który pisał wiersze, teksty piosenek i komponował do nich muzykę.
Trzecią grupę też liczną, prowadziła od 16 stycznia 1940 do stycznia 1945 roku nauczycielka Czesława Zaborowska w swoim mieszkaniu przy ul. Słonecznej.
Istnienia czwartej grupy, skupiającej młodzież starszą - gimnazjalną można się domyślać, analizując dokumenty tego okresu, gdzie prowadzącymi tajne nauczanie były panie: Siemieniewicz, Zaniewicz i Kowalkowska. Wszystkie one miały pomoc materialną i moralne wsparcie ze strony ks. S. Wyczałkowskiego. Jego to należy określić mianem głównego organizatora tajnego nauczania w Płocku oraz Stefana Perneja.
Godny szacunku i uznania udział nauczycieli w konspiracji oświatowej, także politycznej i wojskowej pochłonął liczne ofiary. Wielu z nich przeszło gehennę przesłuchań, a także poniosło śmierć w więzieniach i obozach koncentracyjnych. To dla nich, imiennych i bezimiennych bohaterów tajnego nauczania, z inicjatywy Zarządu Głównego ZNP i dzięki ofiarności całego środowiska nauczycielskiego wybudowano w Warszawie z granitu Pomnik Nauczycieli Tajnego Nauczania. W Płocku znajduje się pamiątkowa tablica upamiętniająca płockich nauczycieli zamordowanych w czasie wojny.
K. Kozłowski
