- Aktualne wydarzenia i wiadomości z Płocka
- Miasto
- O mieście
- Zabytki
- Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Stanisława Małachowskiego - dawna kolegiata św. Michała Archanioła
Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Stanisława Małachowskiego - dawna kolegiata św. Michała Archanioła
ul. Małachowskiego 1
Płocka szkoła, popularnie zwana Małachowianką, uznawana jest za najstarszą w Polsce, istniejącą w tym samym miejscu od końca XII wieku. Przez 400 lat jej los był związany z kolegiatą, dalsze 160 lat pod patronatem jezuitów i wreszcie od czasów Komisji Edukacji Narodowej do dzisiaj jest szkołą publiczną. Wraz z miastem dzieliła okresy wzlotów i upadków w trudnej historii.
Początki kolegiaty sięgają roku 1150, kiedy Dobiechna,wdowa po wojewodzie Wojsławie ufundowała kościół i utworzyła fundusze dla 5 kanoników. Możliwe, że już w 1180 r. przy kolegiacie powstała szkoła typu trivium, kiedy biskup Wit osadził przy niej kanoników regularnych z Czerwińska. Około 1240 r. patronat nad nią z rąk biskupa przejął książę Bolesław, syn Konrada Mazowieckiego. Powstała nowa romańska świątynia o charakterze dworskim p.w. św. Michała Archanioła, w której prawdopodobnie został pochowany wraz z żoną. Przypuszcza się, że książę utworzył tu nowy ośrodek rezydencjonalny. Istnienie szkoły w tym okresie jest już potwierdzone w dokumentach. Później, do 1356r. kolegiata pełniła funkcję kościoła parafialnego dla rozwijającego się miasta. Była, obok kościoła dominikanów, drugą ceglaną budowlą w mieście. Zdobił ją starannie opracowany, importowany ze Śląska detal architektoniczny z piaskowca. Mimo zniszczeń, jakie powodowały wielokrotne najazdy plemion z północy, mury przetrwały w znacznej wysokości. Około 1350 r. kolegiata została przebudowana w stylu gotyckim. W latach 70. XV w. do fasady od strony Wisły dobudowano monumentalną wieżę, w której kiedyś funkcjonowała kaplica Świętego Krzyża i kapitularz.
Sprowadzeni do Płocka w 1611 r. jezuici zostali ulokowani obok kolegiaty i rozpoczęli działalność edukacyjną. Wysoki poziom nauczania i napływ uczniów doprowadził do podniesienia szkoły do rangi kolegium. W latach 1675-1682 obok kościoła powstał nowy murowany gmach, do dziś stanowiący skrzydło liceum. W 1731 r. chyląca się ku ruinie kolegiata przeszła na własność jezuitów, a jej przebudowa została przerwana przez kasatę zakonu w 1773 r. Majątek i szkołę przejęła Komisja Edukacji Narodowej.
Funkcjonująca tu wówczas Szkoła Podwydziałowa podlegała Wydziałowi Mazowieckiemu w Warszawie oraz Szkole Głównej Koronnej w Krakowie (obecnie: Uniwersytet Jagielloński). W jej herbie widniały inicjały króla Stanisława Augusta oraz dwa berła, pochodzące z godła Uniwersytetu Jagiellońskiego (są obecne w herbie Małachowianki do dziś). Nowe idee, nowoczesne metody i zakres nauczania, owocowały jeszcze długo po utracie niepodległości kraju. Dawna kolegiata została podzielona kondygnacjami na sale lekcyjne i kaplicę przez architekta Stanisława Zawadzkiego. Po przeniesieniu szkoły do tych pomieszczeń, skrzydło kolegium na 52 lata zajął szpital świętej Trójcy. W 1843 r. architekt Antonio Corazzi, twórca Teatru Wielkiego w Warszawie, ozdobił klasycystycznymi pilastrami XVIII-wieczną fasadę z niszą i boczną elewację widoczną z rynku.
Po rozbiorach działalność szkoły kontrolowały władze, najpierw pruskie, po 1815 r. rosyjskie. Na przestrzeni wieków , zarówno wielu profesorów, jak i wychowanków szkoły wniosło wybitny wkład w życie kulturalne i społeczne regionu oraz kraju. Do najbardziej znanych należą: św. Andrzej Bobola, Maciej Sarbiewski poeta i kaznodzieja króla Władysława IV, Wojciech Szweykowski pierwszy rektor Uniwersytetu Warszawskiego, dyrektor Kajetan Morykoni inicjator powołania Towarzystwa Naukowego Płockiego, Hipolit Gawarecki wybitny regionalista, błogosławiony Florentyn Koźmiński, Gustaw i Józef Zielińscy, których znakomite zbiory stały się podstawą biblioteki TNP, oraz wielu uczonych i polityków w XX wieku, jak Ignacy Mościcki czy Tadeusz Mazowiecki.
Wielowiekową tradycję edukacyjną kontynuuje Licemu Ogólnokształcace im. Marszałka Stanisława Małachowskiego.
W latach 60. i 70. XX w. nastąpiła rozbudowa szkoły. Przeprowadzono kompleksowe badania architektoniczne i remont zabytkowych budynków. Odsłonięte wówczas XIII i XIV-wieczne relikty można było do 2012 roku oglądać w utworzonym wówczas muzeum szkolnym.
W latach 2012 - 2014 , dzieki pozyskaniu ponad 25 mln zł ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (czyli 85% wszystkich wydatków kwalifikowanych), został przeprowadzony gruntowny remont i rewitalizacja zabytkowych budynków szkoły. Projekt obejmował szeroki zakres prac remontowych i konserwatorskich.
Prowadzone prace zatrzymały postępujący proces degradacji cennych zabytków przy jednoczesnej ekspozycji dziedzictwa narodowego z przestrzeni ponad 800 lat. Całe przedsięwzięcie, przy aktualnych uwarunkowaniach prawnych i inwestycyjnych, było ewenementem w skali Polski. Przebudowa uwzględniła bardzo wysoki poziom historyczno-architektoniczny obiektów i jednocześnie współczesne wymogi funkcjonowania szkoły. W wyniku realizacji projektu rewitalizacji funkcja dydaktyczna zabytkowych budynków Liceum Małachowskiego została dostosowana do aktualnych przepisów i norm, a prace budowlane prowadzone były we wszystkich branżach. W trakcie prowadzonych robót pracowali także archeolodzy, antropolodzy i konserwatorzy sztuki.
Przeprowadzone badania archeologiczne wskazują, że Kolegiata św. Michała była jedną z najwcześniejszych budowli gotyckich na terenie Polski. Tej klasy architektura wczesnogotycka występuje jedynie na Śląsku.
Z myślą o turystach w podziemiach kolegiaty powstała efektownie podświetlona ścieżka dydaktyczna, wspaniale eksponująca odkryte zabytki okresu romańskiego, gotyckiego, baroku i późniejszych. Na zewnątrz budynku, wzdłuż elewacji północnej i południowej, wykonano obniżenia terenu, pozwalające na ekspozycję reliktów, m.in.romańskiego portalu wejściowego wraz ze zdobiącą go płaskorzeźbą kamiennego lwa warującego u drzwi kościoła, partii ścian przyziemia z okresu romańskiego czy gotyckiej zakrystii.
Można także podziwiać panoramę miasta z tarasu widokowego na szczycie wyremontowanej gotyckiej wieży.
W auli dawnej kolegiaty sw. Michała (która poźniej pełniła funkcję kaplicy szkolnej) odkryto fragmenty absydy a także cenne polichromie o charakterze sakralnym z około 1920 roku, autorstwa Władysława Drapiewskiego, który jest także twórcą polichromii w płockiej Bazylice Katedralnej. Podczas prac renowacyjnych archeolodzy natrafili na szczątki ludzkie z pochówków z okresu od XII – XVII wieku. Na zewnątrz szkoły wybudowano ossuarium, betonowy sarkofag przykryty granitową płytą i ściankami. To zbiorowy grobowiec, w którym złożono szczątki ok. 600 zmarłych przed wiekami płocczan, ekshumowanych w czasie wykopalisk.
Warto nadmienić, że "Małachowianka" leży na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego, który biegnie przez Danię, Niemcy i Polskę.
kontakt:
LO im. St. Małachowskiego
ul. Małachowskiego 1
09-400 Płock
tel. +48 24 366 66 00
fax +48 24 366 36 01
e-mail: malachowianka@op.pl
www.malachowianka.plock.org.pl
