Obrona Płocka przed bolszewikami
Atak bolszewicki na Płock – nastąpił 18 sierpnia 1920 r. ok. godz.. 14.00. Załoga wojskowa Płocka wykonywała w tym czasie natarcie na pozycje bolszewickie na przedpolu miasta w rejonie Boryszewa i Trzepowa. Szczególnie silne uderzenie spadło na batalion zapasowy 6 pułku piechoty Legionów kpt. Mieczysława Głogowieckiego i spieszony szwadron Tatarskiego pułku ułanów rtm. Włodzimierza Rychtera, atakujących w kierunku Trzepowa. Oba pododdziały zostały rozbite, co otworzyło oddziałom rosyjskim drogę do miasta. Żołnierze polscy i mieszkańcy na widok galopujących kawalerzystów w popłochu uciekali w kierunku mostu i dalej – za Wisłę.
Panikę opanowało kilku oficerów: dowódca przedmościa mjr Janusz Mościcki, kpt. Albert de Buré, rtm. Romuald Borycki, por. Iskander Achmatowicz oraz sanitariuszka Janina Landsberg – Śmieciuszewska, którzy powstrzymywali uciekających żołnierzy i organizowali punkty oporu. W pierwszej fazie walk dużą rolę odegrał oddział żandarmerii wojskowej por. Edwarda Czuruka, który swoimi żandarmami obsadził kluczowe punkty w mieście. Niemal od początku do walki włączyła się 9 kompania telegraficzna jazdy por. Zbigniewa Brodzińskiego. Stopniowo zza Wisły docierały posiłki, stabilizując sytuację w mieście.
Na korzyść strony polskiej działało również to, że po wtargnięciu do miasta żołnierze bolszewiccy, zamiast dalej atakować, rozbiegli się po domach, zajęli się rabowaniem ludności cywilnej i plądrowaniem mieszkań w poszukiwaniu jedzenia i alkoholu. Ich ofiarą padli mieszkańcy ze wszystkich grup społecznych, narodowościowych i wyznaniowych: bogaci i biedni, Polacy i Żydzi, księża katoliccy i mariawiccy.
W nocy do miasta nadeszły kolejne posiłki, co pozwoliło na podjęcie 19 sierpnia 1920 r. rano działań zaczepnych i stopniowe wypieranie nieprzyjaciela z Płocka. Równocześnie z polskim natarciem dowódca III Korpusu Konnego Gaj Bżyszkian otrzymał rozkaz porzucenia Płocka i natychmiastowego włączenia się do bitwy w rejonie Płońska. W rezultacie ok. godz. 11.00 19 sierpnia oddziały polskie wyparły bolszewików z miasta.
Publikacje dotyczące Obrony Płocka 1920 r. przed bolszewikami:
- ALFABET OBRONY PŁOCKA 1920 R.
- Józef Piłsudski w Płocku 10 kwietnia 1921 r.
- Porucznik Iskander Achmatowicz - Tatar w obronie Płocka w 1920 r.
- Stanisław Berezowski (1888-1920) - tragiczna ofiara ataku bolszewików na Płock
- Kapitan inżynier Albert de Bure - Francuz w obronie Płocka w 1920 r.
- Podpułkownik Janusz Mościcki - Oficer Wojska Polskiego (1920-22) i Ludowego Wojska Polskiego (1945-48)
- Policjanci i pocztowcy w obronie Płocka w 1920 r.
- Walki pod Trzepowem 16-18 sierpnia 1920 r.
- Straty Obrońców Płocka w sierpniu 1920 r.
- Lista poległych w obronie Płocka 18-19 sierpnia 1920 r. oraz zmarłych z ran w późniejszym czasie
- Lista poległych w obronie Płocka 18-19 sierpnia 1920 r, oraz zmarłych z ran w późniejszym czasie - suplement - autor: Grzegorz Gołębiewski
- Stefan Zawidzki (1906 - 1920) - bohaterski obrońca Płocka w 1920 r. - autor: Grzegorz Gołębiewski
.
